เอาล่ะครับ สำหรับวันนี้ซึ่งเป็นวันอาทิตย์ แอดก็จะขอเขียนเกี่ยวกับลำดับชั้นสมณศักดิ์ของสองศาสนจักรนี้ละกันนะครับ(ตามคำแนะนำจากลูกเพจ)
ศีลอนุกรมหรือศีลบวชจัดเป็นศีลศักดิ์สิทธิ์ที่ทำให้บุคคลเป็นบาทหลวงผู้รับใช้พระเป็นเจ้า โดยจะมีด้วยกันสามขั้นคือพระสังฆราช(บิชอป) บาทหลวงและสังฆานุกรตามพระคัมภีร์อย่างที่หลายๆท่านทราบกันดี ซึ่งวันเวลาผ่านไป ศาสนจักรขยายใหญ่ขึ้น ผู้เชื่อมากขึ้น ลำดับชั้นหรือสมณศักดิ์ก็ต้องมีหลากหลายขึ้นและซับซ้อนมากขึ้นแน่นอน
เนื่องจากสมณศักดิ์มีเยอะมาก แอดจะขออธิบายย่อๆละกันนะครับและทำใจร่มๆกันก่อนอ่านด้วยนะเพราะขนาดย่อแล้วยังยาวอยู่เลย 555
1.พระสันตะปาปาหรือพระสังฆราชแห่งโรม (Catholic Pope or Bishop of Rome) - เราจะมาเริ่มจากพี่ใหญ่สุดก่อน ท่านผู้นี้เป็นผู้นำศาสนจักรคาทอลิกทั้งมวลโดยสืบทอดอำนาจจากนักบุญเปโตร หัวหน้าอัครสาวก ผู้ซึ่งพระเยซูทรงประทานกุญแจสวรรค์ให้ ตามความเชื่อของคาทอลิกนั่นเอง
พระสันตะปาปาจะมีอำนาจเหนือพระสังฆราชคาทอลิกทั้งมวลและมีอำนาจปกครองสูงสุด เป็นผู้แทนพระคริสต์ปกครองศาสนจักรบนโลกนี้ เป็นผู้ไม่มีผิดพลาด(ตามประกาศสภาสังคายนาวาติกันครั้งที่ 1 ค.ศ.1869-70)แต่ไม่ผิดพลาดกับเฉพาะหลักความเชื่อและหลักศีลธรรมจรรยาในเรื่องที่สำคัญๆเท่านั้นนะครับ ส่วนเรื่องการเมืองกับส่วนตัวอันนี้อีกเรื่องนึงนะ เพราะท่านก็เป็นมนุษย์เหมือนกับเราๆนั่นแหละ
2.พระคาร์ดินัล (Cardinal) - ตำแหน่งนี้เป็นตำแหน่งรองมาจากพระสันตะปาปา มักจะมีคำเรียกกันว่าเป็น "เจ้าชายของศาสนจักร" แต่งชุดและหมวกสีแดงเป็นเอกลักษณ์ โดยตอนที่พระสันตะปาปายังอยู่ พวกท่านจะมีหน้าที่เป็นที่ปรึกษาพระสันตะปาปา บางคนอาจจะเป็นคนดูแลงานด้านต่างๆของศาสนจักร นอกจากนั้นก็เป็นเหมือนตัวแทนประเทศของพระคาร์ดินัลเลยล่ะ และเมื่อพระสันตะปาปาสิ้นพระชนม์ พวกท่านก็จะมีสิทธิ์เลือกและได้รับเลือกเป็นพระสันตะปาปาต่อไปอีกด้วย ตราบใดที่ตนเองยังอยู่ในเกณฑ์
จริงๆตำแหน่งนี้ในอดีตก็ไม่ได้ให้เฉพาะแก่นักบวชเท่านั้นนะครับ ฆราวาสก็เป็นได้ซึ่งก็แล้วแต่พระสันตะปาปาจะแต่งตั้ง แต่ยุคหลังดันมีกฎว่าผู้เป็นพระคาร์ดินัลได้จะต้องเป็นพระสังฆราชเท่านั้น ถ้าคนที่ไม่ได้เป็นพระสังฆราชก็ต้องอภิเษกให้เป็นพระสังฆราชเสียก่อนจึงจะเป็นได้ ฆราวาสอย่างเราๆเลยอดไป
3.พระอัยกา (Patriarch) - แอดว่าหลายคนคงงงตั้งแต่ดูภาพแล้วแน่ๆว่าคาทอลิกเองก็มีพระอัยกาเหมือนทางออร์โธด็อกซ์ด้วยเหรอ? แอดก็ขอตอบว่า "มี" แน่นอนทีเดียวครับ มีทั้งโรมันคาทอลิกเช่นพระอัยกาละตินแห่งเวนิส พระอัยกาละตินแห่งเยรูซาเล็ม เป็นต้น และศาสนจักรคาทอลิกตะวันออก(ศาสนจักรออร์โธด็อกซ์ต่างๆที่หันมารวมกับคาทอลิกโดยยังปฏิบัติตามจารีตประเพณีเดิมของตนได้ครับ)
แต่กระนั้นมันจะแตกต่างกันเสียหน่อยตรงที่พระอัยกาของทางศาสนจักรโรมันคาทอลิก(พระอัยกาละติน)มักเป็นตำแหน่งกิตติมศักดิ์เสียมากกว่าครับ ได้แล้วก็ไม่ได้มีอำนาจอะไรเพิ่มขึ้นมาหรอก ในขณะที่ทางศาสนจักรคาทอลิกตะวันออกจะเป็นตำแหน่งที่มีอำนาจปกครองเหมือนศาสนจักรออร์โธด็อกซ์และเป็นผู้นำศาสนจักรคาทอลิกตะวันออกนั้นๆ สำหรับคาทอลิกตะวันออก จะเป็นรองเพียงพระสันตะปาปาเท่านั้น บางองค์ได้เป็นพระคาร์ดินัลด้วยนะ
เสริม:ในอดีต พระสันตะปาปาเคยมีสมณศักดิ์เป็น "พระอัยกาแห่งตะวันตก" (Patriarch of the West)ด้วยนะครับ แต่ได้ยกเลิกไปแล้วในปี 2006
4.พระอัครสังฆราชใหญ่ (Major Archbishop) - ตำแหน่งนี้เป็นตำแหน่งเฉพาะในผู้นำศาสนจักรคาทอลิกตะวันออกบางศาสนจักรครับ สามารถเทียบได้กับพระอัยกา มีสิทธิ์ มีอำนาจทุกอย่างเหมือนพระอัยกาเลยล่ะ มีผู้นำศาสนจักรคาทอลิกตะวันออก 4 ท่านที่ดำรงตำแหน่งนี้
บางคนอาจจะถามว่า อ้าว แล้วจะตั้งมาทำไมในเมื่อมีตำแหน่งพระอัยกาอยู่แล้ว ไม่ให้ตำแหน่งพระอัยกาเขาไปเลยล่ะ? คืองี้ครับ เนื่องจากว่าศาสนจักรคาทอลิกตะวันออกมาจากศาสนจักรออร์โธด็อกซ์ที่หันมารวมกับคาทอลิก ถ้าให้ตำแหน่งพระอัยกาไปแล้วในบางศาสนจักร อาจจะทำให้เกิดความยากลำบากเรื่องศาสนสัมพันธ์ในเวลาต่อมาและเป็นเหมือนการ"หยาม"พระอัยกาศาสนจักรออร์โธด็อกซ์เดิมได้ครับ
แอดจะยกตัวอย่างนะ เช่น ศาสนจักรยูเครนกรีกคาทอลิก หนึ่งในศาสนจักรคาทอลิกตะวันออกในยูเครน ถ้าพระสันตะปาปาให้ตำแหน่งพระอัยกากับผู้นำเขา พระอัยการัสเซียออร์โธด็อกซ์ที่คุมเชิงศาสนจักรออร์โธด็อกซ์ในยูเครนอยู่ก็ต้องไม่พอใจและโกรธจนลมออกหูแน่นอน ดังนั้นพระสันตะปาปาจึงยกตำแหน่งให้เป็น "พระอัครสังฆราชใหญ่" แทนพระอัยกา โดยมีอำนาจไม่ต่างจากพระอัยกานั่นเองครับ เหมือนเลี่ยงบาลียังไงก็ไม่รู้นะ
5.พระอัครสังฆราชหรืออาร์คบิชอป (Archbishop) - พระอัครสังฆราชก็คือพระสังฆราชหรือบิชอปนี่ล่ะครับ แต่ทำหน้าที่ปกครอง สังฆมณฑลใหญ่และมีความสำคัญที่เรียกว่าอัครสังฆมณฑล(Archdiocese) ซึ่งก็มักจะเป็นตำแหน่งนี้แหละครับที่พระสันตะปาปาแต่งตั้งเป็นพระคาร์ดินัล
พระอัครสังฆราชโรมันคาทอลิกนั้นมักจะเป็นพระสังฆราชมหานคร(Metropolitan bishop)ซึ่งปกครองแขวงพระศาสนจักรที่มีหลายสังฆมณฑลย่อยด้วยและแต่ละสังฆมณฑลย่อยก็มีพระสังฆราชปกครองอยู่ใต้ปกครอง(Suffragan bishop) ถ้าจะเขียนอีกนัยนึงก็คือมีอำนาจปกครองเหนือพระสังฆราชหรือบิชอปนั่นเอง ดังนั้นเราจึงเรียกพระอัครสังฆราชที่มีอำนาจปกครองลักษณะนี้ว่าพระอัครสังฆราชมหานคร(Metropolitan Archbishop) สังเกตง่ายๆว่าโดยส่วนใหญ่มักจะมีผ้าปัลลิอุมที่พระสันตะปาปามอบให้คล้องไหล่อยู่
ถ้าถามว่ามีพระอัครสังฆราชโรมันคาทอลิกองค์ไหนมั้ยที่เป็นตำแหน่งนี้เฉยๆ แต่ไม่ได้เป็นพระสังฆราชมหานครปกครองสังฆมณฑลย่อยด้วย ก็ขอตอบว่า "มี" นะครับ แต่ไม่เยอะนักหรอก โดยมากพระอัครสังฆราชก็มักจะควบตำแหน่งพระสังฆราชมหานครดูแลสังฆมณฑลย่อยด้วยแทบทั้งนั้นครับ เช่นในไทยเราเป็นต้น มีพระอัครสังฆราชมหานครถึง 2 องค์เลยทีเดียว
พระอัครสังฆราชเนี่ยจริงๆมีอีกหลายประเภท แต่ขอยกมาอันเดียวละกันคือพระอัครสังฆราชเกียรตินามหรือกิตติมศักดิ์(Titular Archbishop)ที่ไม่มีอำนาจสังฆมณฑลใดๆ แค่เป็นเกียรติ ได้ตำแหน่งกิตติมศักดิ์เฉยๆ
6.พระสังฆราชหรือบิชอป (Bishop) - พระสังฆราชหรือบิชอปเป็นผู้ปกครองสังฆมณฑลและดูแลกลุ่มคริสตชน เป็นผู้มีอำนาจโปรดศีลอนุกรมบวชพระสังฆราช บาทหลวงและสังฆานุกรได้ มีหลายประเภทเช่นพระสังฆราชประจำสังฆมณฑล(diocesan bishop)และพระสังฆราชเกียรตินามที่ไม่มีอำนาจอะไร แค่ได้เป็นเกียรติเฉยๆ
พระสังฆราชต้องเป็นผู้ถือโสดทั้งโรมันคาทอลิกและคาทอลิกตะวันออกและจัดเป็นศีลอนุกรมขั้นสูงสุดแล้วครับ จะเป็นพระอัครสังฆราช พระสังฆราชมหานคร พระอัยกาหรือพระสันตะปาปาก็ตามแต่ ในทางศีลอนุกรมถือว่าเท่าเทียมกันเพราะเป็นพระสังฆราชหรือบิชอปเหมือนกันครับ ต่างกันเพียงอำนาจหน้าที่
7.บาทหลวง (Priest) - พอล่ะสำหรับชั้นบิชอป มาดูชั้นบาทหลวงกันบ้าง เป็นผู้นำคริสตชน อภิบาล เทศน์สอนและโปรดศีลศักดิ์สิทธิ์ให้แก่คริสตชนคาทอลิกเช่นศีลมหาสนิทและโปรดศีลอภัยบาปเป็นต้น มีทั้งแบบที่อยู่กับสังฆมณฑล(Diocesan Priest หรืออาจใช้ว่า Secular Priest ก็ได้)ซึ่งขึ้นกับพระสังฆราช และที่อยู่กับคณะนักบวช(Regular Priest)ซึ่งขึ้นกับเจ้าอธิการ
บาทหลวงในศาสนจักรโรมันคาทอลิกต้องถือโสดตลอดชีพอย่างที่เรารู้ๆกัน แต่สำหรับศาสนจักรคาทอลิกตะวันออกแล้ว จะถือเหมือนออร์โธด็อกซ์คือผู้ที่แต่งงานแล้วสามารถมาเป็นบาทหลวงได้ เดี๋ยวตรงนี้จะเอาไว้กล่าวเพิ่มในตอนที่ 2 สมณศักดิ์อีสเทิร์นออร์โธด็อกซ์ซึ่งคาทอลิกตะวันออกถือเหมือนกัน
8.สังฆานุกร (Deacon) - สังฆานุกรจัดเป็นศีลอนุกรมขั้นต่ำสุดแล้ว มีหน้าที่ช่วยพระสังฆราชและบาทหลวงในการประกอบพิธีกรรมตลอดจนงานการของโบสถ์และการอภิบาลต่างๆ มีทั้งแบบถาวรที่เป็นตลอดไปและแบบชั่วคราวที่เตรียมเป็นบาทหลวง
สังฆานุกรโรมันคาทอลิกจะต่างจากบาทหลวงอีกอย่างนึงคือผู้ที่แต่งงานแล้วสามารถเป็นได้ครับ แต่อัพเวลไปเป็นบาทหลวงไม่ได้ เป็นมันตลอดชีพล่ะครับ ต่างกับคาทอลิกตะวันออกและออร์โธด็อกซ์ที่ยังสามารถอัพเวลไปเป็นบาทหลวงได้
9.อุปสังฆานุกร (Subdeacon) - ชาวโรมันคาทอลิกหลายคนอาจยังไม่ทราบและงงว่านอกจากสังฆานุกรแล้ว มันยังมี "อุปสังฆานุกร" อีกเหรอ ก็ต้องขอบอกว่า "เคยมี" ครับ ในช่วงก่อนสภาสังคายนาวาติกันครั้งที่ 2 ศีลอนุกรมจะมีด้วยกัน 4 ขั้น ซึ่งอุปสังฆานุกรนี่แหละเป็นขั้นต่ำสุดและมีหน้าที่ช่วยสังฆานุกรเขาในพิธีกรรมอีกทีนึงเช่นเตรียมปังและเหล้าองุ่นหรือขับร้องบทอ่านพระวรสาร(เป็นการช่วยพิธีกรรมInceptionเลยทีเดียว)
แต่ตำแหน่งนี้ถูกยกเลิกไปแล้วในศาสนจักรโรมันคาทอลิกโดยพระสันตะปาปาปอลที่ 6 ปี 1972 ในปัจจุบันเราเลยไม่ค่อยเห็นอุปสังฆานุกรกันตามโบสถ์โรมันคาทอลิกทั่วๆไปอีกเลย ยกเว้นศาสนจักรคาทอลิกตะวันออกที่ถือจารีตแบบออร์โธด็อกซ์ซึ่งยังคงมีตำแหน่งนี้อยู่เป็นการทั่วไป
แต่แม้กระนั้น ทางโรมันคาทอลิกก็ยังพอมีอยู่บ้างนะครับ สำหรับคณะนักบวชโรมันคาทอลิกบางคณะที่ยังคงถือจารีตละตินดั้งเดิมก่อนสภาสังคายนาวาติกันครั้งที่ 2 เช่นคณะสงฆ์ภราดรภาพแห่งนักบุญเปโตร(FSSP)หรืออย่างสถาบันไครสต์เดอะคิงฯ(ICRSS) แต่อ่านจบแล้วก็ไม่ต้องไปเสียเวลาค้นหาในไทยหรอกครับ เพราะมันไม่มีในไทย 555
ถือว่าพอแค่นี้สำหรับสมณศักดิ์หลักๆ แต่แอดจะขอเพิ่มอีกสองตำแหน่งที่เราอาจจะได้เห็นในชีวิตประจำวันกันไม่มากก็น้อยคือ มงซินญอร์และพระอัครสงฆ์ ละกันนะครับ
10.มงซินญอร์ (Monsignor) - เป็นตำแหน่งทรงเกียรติที่พระสันตะปาปามอบให้บาทหลวงที่ทำงานให้กับศาสนจักรคาทอลิกดีเป็นพิเศษ โดยทั่วไปแล้วมักจะได้รับการแนะนำจากพระสังฆราชประจำสังฆมณฑลนั้นๆ และเป็นตำแหน่งกิตติมศักดิ์เท่านั้นนะครับ ไม่ได้มีผลต่อหน้าที่การงานของบาทหลวง ในบ้านเราที่เห็นกันตามข่าวหรือรายการบ่อยๆก็มีเช่นท่านมงซินญอร์วิษณุ ธัญญอนันต์ ชาวคาทอลิกไทยจะรู้จักกันดี
11.พระอัครสงฆ์ (Archpriest) - ในศาสนจักรโรมันคาทอลิกนั้น แต่ก่อนเป็นตำแหน่งบาทหลวงที่ทำหน้าที่ดูแลโบสถ์ต่างๆในสังฆมณฑลนั้นๆ ดูแลงานอภิบาลของศาสนจักรหรือเป็นอธิการโบสถ์และมีการเปลี่ยนแปลงบทบาทหน้าที่มาตลอดทุกยุคทุกสมัย แต่ปัจจุบัน ตำแหน่งนี้มักเป็นตำแหน่งกิตติมศักดิ์มากกว่าครับ ผู้ที่เป็นก็มักจะเป็นอธิการโบสถ์หรือระดับมหาวิหารเช่นมหาวิหารนักบุญเปโตรก็มีพระอัครสงฆ์เหมือนกัน
จบแล้วครับสำหรับสมณศักดิ์คาทอลิก อ่านจะดูซับซ้อนไปนิด ตัวอักษรเยอะไปหน่อยแต่เอาเถอะ หวังว่าจะทำให้ทุกท่านเข้าใจสมณศักดิ์คาทอลิกแบบเบื้องต้นไม่มากก็น้อยนะครับ สำหรับคราวหน้าในตอนที่ 2 จะเป็นเกี่ยวกับสมณศักดิ์อีสเทิร์นออร์โธด็อกซ์ตามคำแนะนำของลูกเพจซึ่งทุกท่านก็ลองเทียบสมณศักดิ์ทั้งสองศาสนจักรกันดูนะครับ ว่าเหมือนหรือแตกต่างอย่างไรและถ้าบทความนี้ผิดพลาดประการใดก็ขออภัยล่วงหน้ามา ณ ที่นี้ด้วยนะครับ
/AdminMichael
ปล.ในที่นี้แอดใช้ "ออร์โธด็อกซ์" เฉยๆ เพื่อสื่อถึงทั้งศาสนจักรอีสเทิร์นและออเรียนทัลออร์โธด็อกซ์นะครับ
ใครสงสัยเรื่องการยกเลิกอุปสังฆานุกร เข้าไปอ่านได้ที่นี่นะครับ:
http://www.ewtn.com/library/papaldoc/p6minors.htm
เกี่ยวกับมงซินญอร์:
http://catholicphilly.com/2017/04/think ... monsignor/
แนะนำมาโดยคุณ 坂道機憧 (อ่านไงเนี่ย มาอ่านชื่อให้ดูด้วยก็จะเป็นพระคุณมาก 555)
CR. : ประวัติศาสตร์คริสตศาสนา
https://www.facebook.com/HistoryofChris ... 45/?type=3
